Bantmag söyleşisi

Toplumsal Bir Düş Kapanı: Extramücadele

Bantmag interview

A Social Dreamcatcher: Extrastruggle

Yetkin Nural, Extramücadele, Eylül 2015

Bu röportaj için hazırlanmak, “extramücadele” anahtar kelimesinin ağını internet dehlizlerinde atıp neler toplayacağıma bakmakla başlıyordu elbet. Orijinal olmasa da her daim efektif…

Röportajlar, yorumlar ve daha sansasyonel tarafta bolca haber değeri taşımış Tophane saldırısı ve Mustafa Kemal Türbesi heykeline uygulanan sansür hikayeleri arasında dolaşırken; extramücadele tarafından dile getirilen tüm “beyan ve cevaplara” ilk tepkim, onları bir çeşit geri dönüşüm süzgecinden geçirip hepsini “peki ya şimdi?” formatıyla geri yöneltmek oldu. Tarafsızlık demişsiniz, peki ya şimdi? Şeyh Bedrettin’den alıntılamışsınız, “Gerçek halka açıklanamaz. […] Ama herhalde halk gerçeğe alıştırılmalıdır.”, peki ya şimdi?…

Şimdi’den kastım, her daim uçucu-kaçıcı bir an, yakalama düşüncesinin dahi kendisini yokettiği bir zaman dilimi, bir varoluş durumu değil—ona az ileride döneceğim. Kastım, nefret söylemlerine ölümlerle atılan cilalar, sömürülmekten bıkmayan, politik bereketi sınırsız milliyetçiliğimiz ve içi dolmuşlardan çok dolup boşalan ahlaki değerlerimiz gibi bilmiş bildirgeçler arasına sıkışan toplumsal gerçekliğimiz… Sürekli kaçırageldiğimiz şimdi değil, içine sıkıştığımız şimdi… Hem toplumsal hem de bireysel varoluşumuzun anksiyetesini tırmandıran şimdi. Soru olmaktan çıkan bu soruyu illa sorduran şimdi. O halde, en yalın ve yönelimsiz haliyle sormuş bulunayım, peki ya şimdi?

Web sitenizdeki izahatiniz de yenilenmiş. Üretiminizi hayali müşterilerin hayali siparişleri olarak tanımlayan bir beyanatın yerini; başkaldırı ve düzenbozuculuğa, eşitliğe ve özgürlüğe selam çakan düşsel bir manifesto almış gibi duruyor. Bu değişikliğin nedenini merak etsek, veya işlerinizdeki yansımasının peşine düşsek, sizden ne öğrenebiliriz?

Rüyalar, arzularımız, masallar, libido, bilinçdışı, düşünmediklerimiz, Jung, Fuzuli, Filibeli Ahmed Hilmi bir süredir ilgilendiğim kavramlar ve yazarlar. Mücadeleyi biraz daha az görünene çekmek istedim. Yine kendimle alakalı konulara eğilmiyorum, konular hala toplumsal.

Aslında izahat değişiminizden yola çıkarak şunu da sormak istiyorum. Tarafsız bir mücadeleyi; tarafsız konuşmanın dilsizleştirildiği, tarafsız durmanın zeminsizleştiği bugünlerde korumak mümkün mü? İşin extra’sı bu tarafsızlığı koruyabilmek mi?

Anlatması biraz tuhaf, deneyeceğim: Aslında kendim olmak istemiyorum, biz olmak istiyorum. Biz’in sıradan dünyasını zenginleştirmek amacım. Hareketlerimizi sınırlayan veya olaylara ve hatta anlamsız, saçma şeylere anlam veren yorumlarımızın kaynağı olan, bir ucu bize bağlı teyel ipliklerin derinlerde bağlı olduğu diğer uçları, çapaları bulmak istiyorum. Bu süreç şöyle işliyor: Okumak, ardından rüyaları gereğinden fazla önemsemek, neden bilmediğim fakat tuhaf bir enerji veya tanımlayamadığım duygular hissettiğim eşyalar ile hemhal olmak, onlarla iletişime geçmeye çalışmak. Birbiriyle alakasız gibi görünenlerin alışverişlerini görebilmek ve ortaya yeni bir izler ağı çıkartabilmek isteği. İyi bir meşguliyet. İçinde kitapların, rüyaların, eşyaların, kalemlerin, kağıdın ve hayalin olduğu bir atölye çalışması. Bu uğraşın tarafsız olmasını vicdan sağlıyor. Eğer tarafsız değillerse vicdansızlık etmişimdir. Tabii ki hata yapabilirim. Hata yapmakta bir sorun yok fakat hatada diretmek aptallık veya sadistlikle ilgili olabilir.

İzahatinizin bir de değişmeyen bir kısmı, üretim biçim ve formatlarınıza dair tanımlamayı içeren bir bölümü mevcut. Göstergebilim ve onun antropolojik izdüşümleri ile yapıbozumculuğu kaynatan bir beyanat içerisinde üretimlerinizi “farkılılıklardan bir bütün, bir Frankeştayn yaratmak” olarak tanımlıyorsunuz. Bu batı felsefesi kavramları ister istemez dil ucuna geliyor, ancak belki de tamamen yanlış bir okuma yapıyorum. Sizin disiplinler arası üretim biçiminizi oluşturan ilham noktaları ve/veya düşünce biçimleri neler?

Eskiden gazete haberleri veya gündelik olan beni tetiklerdi. Artık motivasyonlarım değişti. Kendine özgü olan, alternatif kendi evrenini yaratmış olan, başka bir dil kullanan, işlevsiz olan, atılmış, terkedilmiş olan, bıkılmış olan, işe yaramayan, gözükmeyen bir şey varsa işte o benim ilham noktam. Şanslıysam veya aklım ve gözlem gücüm güçlüyse onun sessizliğini bu curcunanın içinde fark edebiliyorum. Fark ettiğim şeyi biraz olsun anlayabiliyorsam onunla iletişime geçmeyi deniyorum. Zekam yetiyorsa anladıklarımı veya topladıklarımı yorumlamayı deniyorum. Tüm bu süreç hayatı zenginleştiriyor, yürümeye, bakınmaya neşe katıyor, vicdanınız size yakınlaşıyor hatta bazen dümene o geçiyor. Vicdanın kontrolündeki zamanı artırmak isteyen bir tür ibadet bu denebilir.

İlk sorumdaki sayıklamamda da bahsini geçirmiştim, “Şimdi” ye dair de bir beyanınız bulunuyor verdiğiniz eski bir röportajda. Şimdinin “hatırasız veya plansız varolamayışı”, varolsa dahi ne kadar hassas ve uçucu bir durum, “üzerinde durulamayan bir tepecik” oluşuna dair bir cevabınız var. Bana Zen Budizm’inin “an” anlayışını hatırlatıyor. İşlerinize veya düşüncelerinize ne derece sızıyor Doğu felsefesi?

Çok şey bildiğimi söyleyemem. Zaten şimdi buradan geriye bakınca bilen biri değil de, hisseden biri olabilmek istemişim hep. Hislerim yükseldiğinde, kısa bir an için hayata açıklığım Lautréamont, Keats veya Fuzuli gibi olduğunda üzerime yağar imgeler veya fikirler, işte o zaman yazarım. Bu anların dışında hayata açıklığım diğer insanlar gibi neredeyse kapalıdır. Bu kapalılık halini kırmak, o pencereyi biraz daha aralayabilmek için uğraşırım. Müzik, manzara, aşk ve acı bazen yardım eder size. Ne yazık ki bazen. Mucizevi anların dışında, içeriye açılan pencere kapalıdır. Tanrı veya kozmosun ayarıdır bu. Sürekli açık olarak zaten yaşayamayız. Canlıların tabiata, güzelliğe, aşka, trajediye ve vahşete olan vazgeçilmez bağlılıkları tanrısal bir güdü olsa gerek. Elde etmek için uğraşılan rahat ve huzur, o derinlerden ara sıra da olsa gelen esintiyi kestiğinde, içe açılan pencereyi kapattığında terkederiz orayı, o konumu veya onu. Tüm bunları düşününce şimdi’den daha değerli ne olabilir ki? Her şey şimdi’de duruyor fakat ne yazık ki biz pek az kalabiliyoruz orada.

Extramücadele’nin ortaya çıkış tarihi 1997. Yani bu isim altında ortaya çıkan üretimlerin tarihinin neredeyse 20. senesine yaklaşıyoruz. Özellikle bugünlerdeki (peki ya şimdi? sorularından kaçamıyorum anlaşılan) “90’lara dönüyoruz(!)” söylemi hakkında ne düşünüyorsun? O dönemin tabularına, ölümlerine ve söylemlerine, bugünün sosyal mühendislik stratejilerine aynı yerden mi bakıyor, baktığında sadece tekerrür mü görüyorsun?

Büyük dinleri, milliyetçiliği veya kalabalıkları isteyen hiçbir olguyu, derneği, partiyi, lokali dolayısıyla siyaseti sevmiyorum. Oyumu HDP’ye veriyorum. Neden günde beş vakit ezan okunduğunu anlamıyorum. Arapçaya özel bir sevgim yok, neden bu dil hayatımda, bilmiyorum. Hürriyet logosunun solunda neden “Türkiye türklerindir” yazıyor anlam veremiyorum. Olanı biteni seyrediyorum. Alanı iyice daralttıklarında ben de arkadaşlarımın yanına, sokağa çıkıyorum, yürüyüşlere katılıyorum, durulacaksa duruyorum, bağırılacaksa bağırıyorum. Özal’ı da en az Tayyip kadar sevmezdim. Apo’yu da sevdiğimi söyleyemem. Alex gidince feneri de sevmedim. İnsanları sevin kardeşim. Kürtleri, ermenileri, rumları sevin, sonra eşcinselleri, transseksüelleri, uzun saçlıları, dövmelileri, otostopla gezmeye gelen kadını sevin. Tayyip ne be!

Extramücadele’yi Eylül başında Art International fuarında göreceğiz. Peki ne şekilde yer alacaksınız fuarda? Art International için yeni bir iş/işler üretiyor musunuz?

40 yaşıma kadar galerilerde çalışmadım ve neredeyse hiçbir resim ve heykel satılmadı. Genelde kolleksiyoner fuara gidiyor beğendiğini alıyor.

Bize ve yaptıklarımla ilgilenen zengin olmayanlara da jipeg görüntüleri kalıyor. Belki bir gün bir kitap yaparsam—bu boktan ülkede her şeyi kendin yapman gerek biliyorsun—kağıt üzerinde de yaşamaya devam ederler. Biz ressamlar dünya oldu olası zenginler ile ilişki içindeyizdir. Fakat arada başka numaralar da çevirmesini biliriz, Hafriyat gibi, HafriyatKaraköy gibi.

Art International sonrasında, yani 2016’ya doğru geçerken yeni fikirler, sergi planları söz konusu mu?

Hayat devam ediyor, rüzgar estikçe devam…

To prepare for this interview, I was of course going to see what the internet would come up with when I throw my net called “extrastruggle” into its depths. It's not original, but it’s always effective.

As I was strolling around amongst interviews, comments and the Tophane attack which was very newsworthy for the more sensationalist press, and stories about the censure of the “Mausoleum of Mustafa Kemal” sculpture, and reading the “statements and answers” given by extrastruggle, my first reaction was to put them through a sort of recycling strainer and ask them “OK, but what now?” You said “impartiality”, but what now? You quoted Sheikh Bedreddin, “Truth cannot be disclosed to the people […] But perhaps the people should be inured to the truth.”, but what now?…

What I mean by 'now' is a fugacious, volatile moment, a period of time when even the thought of catching destroys itself; it's not a state of existence—this, I’ll get back to later. What I mean are the shines given to hate speech in the form of deaths, our nationalism that can't get enough of being exploited, the political profusion of which is endless; and our social reality that is squeezed between know-it-all signifiers such as our moral values which fill up and empty more than the full up ones… Not the 'now' that we keep missing, but the 'now' we’re stuck in at this moment… The 'now' that escalates the anxiety of both our social and personal existence. The 'now' that insists on making one ask this question that has ceased to be a question. So let me ask, plainly and without bias, what now?

The description on your website has changed. It used to say you fulfill the imaginary orders of your imaginary customers when creating your work, now there's a romantic manifesto that makes reference to uprising, disorder, equality and freedom. What is the reason for this change? Or, if we were to investigate its reflection on your work, what can we learn from you?

Dreams, our desires, stories, libido, subliminal, things we don’t think about, Jung, Fuzuli, Ahmad Hilmi of Filibe are some of the concepts and authors I've been interested in for some time. I wanted to make the struggle a little less visible. I still don’t dwell on topics about me, my topics are still societal.

I would also like to ask you this, setting off from this change in description: Is it possible to protect an unbiased struggle in today's world where impartiality is silenced and considered groundless? Is the extra part of the job to protect this impartiality?

It’s a bit odd to tell, I'll try: I don't, in fact, want to be myself, I want to be us. My aim is to enrich the ordinary word of “us”. I want to find the anchors that limit our movements, that are the source of our comments that give meaning to incidents and to meaningless, nonsensical things; the other ends of the backstitching strings that are connected to us in the depths. The process goes like this: Reading, then attaching too much importance to dreams, being in the same situation as objects towards which I feel a strange and inexplicable energy or emotion, trying to communicate with them. This is wanting to witness the interaction between things that seem unrelated and to conceive a new web of traces. It's a good occupation. A studio work that has books, dreams, objects, pens, paper and imagination. What keeps this work unbiased is conscience. If they’re not unbiased then I have been unconscientious. Of course, I can make mistakes. There's nothing wrong with making mistakes, but insisting on mistakes is probably proof of stupidity or sadism.

An unchanged part of your description is about your style and format of production. In a statement that welds semiotics and its anthropological projections with deconstructionism, you define your productions as “to create a whole, a Frankenstein from differences.” These Western philosophical concepts inadvertently come to the tip of the tongue, but I might just be reading it all wrong. What are the inspirational points and/or ways of thought that shape your interdisciplinary style of production?

I used to get triggered by news articles or daily life. My motivations have changed now. My point of inspiration is the distinctive, the one that has created its own alternate universe, the one who uses a different language, the one without function, thrown away, deserted, got tired of, useless, out of sight. If I'm lucky or I have a strong mind and strong observational skills, I can sense its silence in this hubbub. If I could grasp the thing I notice even just a little bit, then I try getting in contact with it. If I'm intelligent enough to understand what I gather, then I try commenting on it. This whole process enriches life, adds joy to walking, looking around; your conscience draws near you, it even takes the wheel sometimes. This may be defined as a prayer that wishes to increase the time that's under the control of conscience.

During my soliloquy in the first question: in an old interview, you have a statement on 'now'. Your answer was that 'now' “couldn't exist without memory or plan”, that even if it did, it would be a fragile and volatile state, “a knoll no one could even stand on”. It reminds me of Zen Buddhism's perception of the “moment”. How much does Eastern philosophy filter into your work and thoughts?

I can’t say I know much. Besides, looking back, I have always wanted to be someone who feels rather than someone who knows. When my feelings rise, for a little moment when my openness towards life is akin to those of Lautréamont, Keats and Fuzuli, then images and thoughts rain on me; and then I write. Apart from these moments, my openness towards life is like other people: almost closed. I try to pry open this closed window, to break this closed state. Sometimes music, views and pain help you. Only sometimes, unfortunately. Except for miraculous moments, the window that opens towards the inside is closed. This is the setting of God or the cosmos. We can't live with it constantly open anyway. It’s probably a godly drive, the irrevocable commitment of living beings to nature, beauty, love, tragedy and violence. When the comfort and peace that one tries to attain closes that window that opens towards the inside and cuts off the breeze that only sometimes comes in from the depths, we leave that place, that state, or that. When you think of all of this, what can be more important than 'now'? Everything stands at 'now' but unfortunately we can only stay there for very little.

Extrastruggle came into existence in 1997. That means we're reaching 20 years since productions were made under this name. What do you think about the “We're going back to the '90s” discourse that's prevalent especially today? (I guess I can't run away from the “what now?” questions) Do you look at the taboos, deaths and discourses of then from the same place where you look at today's social engineering strategies, and do you only see repetition when you do?

I don’t like major religions, nationalism or any phenomenon, foundation, party or association that demands crowds; therefore I don't like politics. I vote for HDP (Peoples’ Democratic Party). I don’t comprehend why we have call to prayer five times a day. I don't feel a special affinity for the Arabic language, I don't know why this language is in my life. I don't know why it says “Turkey belongs to the Turks” next to the logo of Hürriyet, the daily newspaper. I follow the goings-on. When they narrow our space, I, too, go out on the streets with my friends to take part in protests, if everyone stops then I stop, if everyone shouts then I shout. I disliked Özal as much as I dislike Tayyip [Erdoğan]. I can't say I like Apo [Öcalan] either. I stopped liking Fener[bahçe] as well, after Alex left. Love the people. Love the Kurds, the Armenians, the Greeks; love the homosexuals, transsexuals, the long-haired, the tattoed, the women who like travelling by hitchhiking. What the hell is Tayyip!

We will see Extrastruggle at Art International in the beginning of September. How is your participation going to be at the fair? Are you creating new work(s) for it?

I didn’t work with galleries until I was 40 and I sold almost no paintings or sculptures. The collectors usually go to fairs and buy what they like. The ones who like me and my work but can't afford it make do with jpeg images. If I do a book someday, –you have to do everything yourself in this shitty country, as you know– maybe they’ll live on on paper, too. Us painters have been in relations with the rich since the dawn of time. But we've got a few more tricks up our sleeves, like Hafriyat Karaköy [Art Gallery].

Do you have any new ideas or exhibitions lined up for after Art International, towards 2016?

Life goes on, as long as the wind blows…

Translation: Onur Zilberman